Khu Tưởng Niệm Bác Sĩ Alexandre Yersin Nha Trang Khánh Hòa

Bác sĩ A.Yersin sinh ngày 22/9/1863 tại Thụy Sỹ, đến năm 20 tuổi, ông tốt nghiệp Đại học Paris (Pháp), năm 1886 ông làm việc tại viện Pasteur Paris và cộng tác với bác sĩ Roux tìm độc tố vi khuẩn bạch cầu. Đến năm 1890, ông được chuyển lại quốc tịch Pháp.

Sau khi ông đã gặt hái được những thành công nhất định trong ngành y học, Yersin bất ngờ rời bỏ ngành vi trùng học - sống đời thủy thủ và thám hiểm - mở đầu một cuộc đời khác kéo dài 50 năm. Năm 1891, ông xin thôi việc ở Messageries và đã sang Đông Dương làm y sĩ cho hãng tàu thủy Messageries để thực hiện ước mơ khám phá những chân trời mới.

Tháng 7-1891 ông đến Nha Trang lần đầu tiên, đến năm 1895, Yersin sáng lập Viện Pasteur Nha Trang và điều chế huyết thanh chữa bệnh dịch hạch. Một năm sau, bệnh dịch tái phát ở Trung Quốc, Yersin lại sang Trung Quốc và cứu được nhiều người thoát khỏi căn bệnh hiểm nghèo đã giết 50 triệu người ở thượng cổ.

Đến cuối năm 1899 ông đã trở lại Nha Trang và thành lập viện Pasteur. Gần 50 năm sống độc thân ở Nha Trang ông đã dành trọn cuộc đời cho sự nghiệp khoa học, nghiên cứu thành công cho việc sản xuất thuốc chữa bệnh dịch hạch vào ngày 20/6/1894. Bởi vì ong sống tương đối giản dị và gần gũi với nhân dân xóm Cồn nên rất được mọi người yêu mến.

Sau đó, ông dành khoảng hai năm (1902-1903) để ra Hà Nội mở trường Cao đẳng y khoa Đông Dương và làm hiệu trưởng đầu tiên tại đây.

Năm 1924, ông giữ chức vụ Tổng Thanh Tra Các Viện Pasteur ở Đông Dương. Năm 1933, ông làm viện trưởng danh dự viện Pasteur ở Paris. Ngày 28/6/1935, trường trung học Yersin được khánh thành ở Đà Lạt, Yersin trở về Đà Lạt lần cuối cùng trước khi mất.

Khoảng thời gian còn lại của cuộc đời mình, Yersin chỉ sống và làm việc tại Viện Pasteur Nha Trang. Khi về già, ông đã lên đỉnh núi phía trên Suối Dầu để dựng một ngôi nhà gỗ, vừa trồng cây thuốc, vừa nghiên cứu ra loại thuốc sốt rét. Cho đến những ngày tháng cuối cùng, ông để lại di chúc với mong muốn được chôn cất ở Suối Dầu. Tất cả tài sản của mình, ông xin dành tặng hết cho viện Pasteur Nha Trang.

Ngày 1/3/1943 ông mất, đám tang được diễn ra rất giản dị, rất nhiều người đã đến đưa tiễn ông, nối theo nhau từ Nha Trang đến tận Suối Dầu. Theo di chúc, khi khâm liệm người ta đặt ông nằm sấp, đầu quay về biển để ông mãi mãi ôm mảnh đất quê hương của mình. Ngôi mộ của ông được xây hình chữ nhật bằng ximăng, sơn màu xanh, trên bề mặt có chữ Alexandre Yersin (1863-1943).

Cả cuộc đời ông sống giản dị và đã cống hiến hết mình cho khoa học và những người dân nghèo khổ. Ngày nay, người dân vùng chợ Cồn (Nha Trang) vẫn kể những câu chuyện về vị bác sĩ như một vị thiên sứ của tình yêu thương. Người dân địa phương ở đây vẫn còn nhớ tới cái tên “ông Năm Yersin” và hàng ngày những bó hoa tươi vẫn được mang tới tượng đài của ông tại công viên Yersin bên bờ biển Nha Trang.

Tỉnh Khánh Hoà có tổng cộng 3 khu tưởng niệm bác sĩ Alexandre Yersin tại thành phố Nha Trang và huyện Diên Khánh. Ba khu tưởng niệm bác sĩ Alexandre Yersin gồm:

Bảo tàng Yersin tại Nha Trang

Năm 1997, một bảo tàng mang tên Yersin ra đời, nằm trong khuôn viên Viện Pasteur, số 10 Trần Phú, Bảo tàng tọa lạc trên tầng hai ngôi nhà phía bên tay phải của Viện Pasteur, có diện tích khoảng 100m2, trong đó trưng bày một vài đồ vật còn sót lại mà nhà bác học đã từng sử dụng. Đây chính là căn phòng làm việc và thư viện riêng của ông trong suốt thời gian công tác tại viện Pasreur Nha Trang.

Nhiều đồ vật của nhà khoa học vẫn được lưu giữ gần như nguyện vẹn từ những chiếc tủ gỗ đặt sát tường, nơi chứa hơn 1.200 quyển sách cùng các tài liệu, sách báo, thư… cùng bút tích của A. Yersin. Đến những tài liệu về cuộc đời, sự nghiệp cùng sự cống hiến của ông với ngành y học thế giới và Việt Nam được sao chép và bảo quản rất cẩn thận tại đây.

Những đồ dùng hàng ngày của ông như chiếc bàn làm việc, giường, kính hiển vi, cuốn sổ ghi kết quả nghiên cứu, chiếc máy tính cũ kỹ… tuy đã lâu nhưng vẫn như đang hiện diện hình dáng của người bác sĩ nhiệt huyết và đáng kính ấy.

Các nhân viên tại bảo tàng cũng cho biết, những du khách khi được đọc cuốn tiểu thuyết Dịch hạch và thổ tả của nhà văn người Pháp Patrick Deville, họ đã quyết tâm đến đây để tìm hiểu về nhà khoa học đại tài này. Đối với họ, ông như một vị thiên sứ, người đã cứu nhân loại ra khỏi đại dịch thổ tả kinh hoàng.

Phần mộ của Yersin

Vị trí nằm sâu trong một khu đồi nhỏ tại trang trại Suối Dầu, từ con đường đất nhỏ dẫn vào phần mộ của ông tĩnh lặng và bình yên. Trước khi vào thăm viếng mộ, bạn có thể liên hệ với các nhân viên của trang trại để họ hướng dẫn và chỉ đường.

Con đường lát đá nhỏ rợp bóng cây xanh, một không gian tĩnh lặng bao trùm, cách bài trí của khu mộ cũng đơn sơ và giản dị giống như chính cuộc đời và nhân cách của nhà khoa học Yersin.

Như tâm nguyện khi còn sống, khi ra đi ông được đặt nằm sấp, hướng về phía biển để có thể mãi mãi ôm trọn lấy mảnh đất quê hương. Một ngôi mộ hình chữ nhật được xây bằng xi măng vô cùng đơn giản, trên có khắc tên ông, có cả năm sinh và năm mất.

Bên cạnh đó, còn một tấm bia đá được dựng lên để bày tỏ lòng biết ơn và ghi dấu những đóng góp to lớn của bác sĩ Yersin với nhân loại. Trên bia còn có dòng chữ “Ân nhân và nhà nhân đạo được nhân dân Việt Nam tôn kính”.

Căn nhà gỗ trên đỉnh Hòn Bà

Hòn Bà cao 1.578 m so với mặt nước biển, là một ngọn núi nằm giữa hai xã Khánh Phú (H.Khánh Vĩnh) và xã Suối Cát (H.Cam Lâm) thuộc tỉnh Khánh Hòa, cách TP.Nha Trang khoảng 60 km về phía Tây Nam.

Tại khu du lịch sinh thái Hòn Bà, núi Suối Dầu có căn nhà gỗ – đây nơi bác sĩ Yersin đã sinh sống và làm việc vào những năm tháng cuối cùng của mình. Ngày nay, nhà đã được phục dựng với những kỷ vật của ông, khu vườn trồng cây thuốc và nghiên cứu. Hiện nay, nơi này cũng trở thành một địa điểm check in Nha Trang hấp dẫn được du khách tìm đến mỗi khi có dịp đến tham quan khu du lịch Hòn Bà.

Năm 1914, bác sĩ A.Yersin đã tiến hành khảo sát Hòn Bà, đưa một số cây công nghiệp vào trồng để làm thí nghiệm và đã thành công với cây thuốc quinquina, giống cây cao su – một loại cây có ý nghĩa chiến lược rất quan trọng trong công nghiệp. Hòn Bà là nơi có khí hậu quanh năm mát mẻ, thích hợp cho rất nhiều loại cây thuốc nên ông đã quyết định xây dựng ngôi nhà gỗ lớn tại đỉnh núi này để nghiên cứu thuốc chữa bệnh.

• Viện trưởng Viện Pasteur Nha Trang.
• Viện trưởng Viện Pasteur Ðông Dương.
• Hiệu trưởng Trường Ðại Học Y Khoa Hà Nội.
• Tổng thanh tra các Viện Pasteur Ðông Dương.
• Viện sỹ Viện Hàn Lâm Khoa Học Pháp.
• Chủ tịch danh dự Hội Ðồng Y Khoa Viện Pasteur Pari.